Αυτισμός και Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

 

Η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή είναι ένας όρος στον οποίο περιλαμβάνεται ο αυτισμός, οποιαδήποτε αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία δεν μπορεί να καθοριστεί με διαφορετικό τρόπο και το σύνδρομο Asperger. Ο αυτισμός είναι μια  νευροαναπτυξιακή διαταραχή . Ο αυτισμός έχει ισχυρή γενετική βάση. Πολυπλοκότητα προκύπτει λόγω της αλληλεπίδρασης μεταξύ πολλών γονιδίων, το περιβάλλον, και επιγενετικών παραγόντων που δεν αλλάζουν το DNΑ , αλλά σε συνδυασμό με την κληρονομική επιβάρυνση  επηρεάζεται η έκφραση του γονιδίου . Υπάρχουν ισχυρά συγκλίνουσες επιστημονικές ενδείξεις ότι τα συμπτώματα των διαταραχών του φάσματος του αυτισμού προκύπτουν από διάχυτη μειονεξία στην ανάπτυξη διάφορων λειτουργιών του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ).

Τα συμπτώματα γίνονται εμφανή σταδιακά μετά την ηλικία των έξι μηνών ενώ δείχνουν να έχουν καθιερωθεί από την ηλικία δύο ή τριών ετών. Δεν  διακρίνεται από ένα μόνο σύμπτωμα, αλλά με μια χαρακτηριστική τριάδα συμπτωμάτων: προβλήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση, βλάβες στην επικοινωνία,  περιορισμένα ενδιαφέροντα και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά. Άλλες πτυχές, όπως η δυσκολία στη σίτιση, είναι επίσης κοινές, αλλά δεν είναι απαραίτητες για τη διάγνωση. Φαίνεται να υπάρχουν περιορισμένες δεξιότητες στο παιχνίδι, μια ασυνήθιστη απασχόληση με συγκεκριμένες συνήθειες στο παιχνίδι και αντίσταση στην αλλαγή. Το παιδί μπορεί να είναι ασυνήθιστα υπερευαίσθητο σε συγκεκριμένα είδη αισθητηριακών ερεθισμάτων του περιβάλλοντος.

Μια από τις επικρατέστερες και έγκυρες θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Α.Ο.). Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια νευροβιολογική διαδικασία που οργανώνει τις αισθήσεις από το σώμα και το περιβάλλον. Καθιστά δε δυνατή την αποτελεσματική χρήση του σώματος μέσα στο περιβάλλον. Μιλάμε λοιπόν για επεξεργασία πληροφοριών. Το νευρικό μας σύστημα δέχεται συνεχώς μια πλειάδα ερεθισμάτων, τα οποία ερμηνεύονται, σχετίζονται μεταξύ τους και ενοποιούνται. Η Ayres (1972) περιέγραψε την αισθητηριακή ολοκλήρωση ως τη μετατροπή της πληροφορίας του ΚΝΣ σε δράση- πράξη. Υποστήριζε ότι παρέχοντας εμπλουτισμένες αισθητηριακές ευκαιρίες (στο επίπεδο του εγκεφαλικού στελέχους) και διεγείροντας το κίνητρο του παιδιού μέσω του λιμπικού συστήματος με την “just right” αισθητικοκινητική πρόκληση, το παιδί γενικεύει υψηλότερου επιπέδου προσαρμοστικές αντιδράσεις και ανταπεξέρχεται σε προκλήσεις της καθημερινής ζωής.

Η ανάπτυξη ξεδιπλώνεται ως η αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών, παθολογικών, σωματικών ικανοτήτων και περιβαλλοντικών επιρροών. Ομοίως, η ικανότητα του παιδιού να προωθήσει την αισθητηριακή πληροφορία αναπτύσσεται καθώς οι ικανότητες του εμφανίζονται και επηρεάζονται από τον πολιτισμό, το περιβάλλον, τη φροντίδα και την κοινωνική υποστήριξη. Ενώ το παιδί αντιλαμβάνεται, επεξηγεί- μεταφράζει, αναλύει και ολοκληρώνει την αισθητηριακή πληροφορία αποκτά γνώση για το σώμα του και το περιβάλλον γεγονός που δομεί μια σημαντική βάση για μάθηση και ανάπτυξη. « Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η οργάνωση της αίσθησης για χρήση». Η Ayres τόνιζε ότι η αντίληψη και η γνώση είναι σημαντικές για την ικανότητα κάποιου ατόμου να συγκεντρωθεί, να μάθει, να σχεδιάσει/ προγραμματίσει και να κάνει πράγματα. Με άλλα λόγια, να εμπλακεί σε λειτουργικές, ουσιώδεις, προσαρμοστικές συμπεριφορές ή δραστηριότητες.

Συχνές Συμπεριφορές ή Δυσκολίες που σχετίζονται με την Α.Ο. :

·         Δυσκολία στο να πάρουν πρωτοβουλία και να διατηρήσουν μια κοινωνική αλληλεπίδραση και σχέση

·         Επικοινωνιακά ελλείμματα, συμπεριλαμβάνοντας την καθυστέρηση ομιλίας ή την ηχολαλία

·         Επαναλαμβανόμενο στερεοτυπικό παιχνίδι

·         Συχνά να εστιάζει οπτικά

·         Δυσκολία στο επίπεδο διέγερσης (εμφάνιση ετοιμότητας και ικανότητας αντίδρασης και ανταπόκρισης σε ερεθίσματα από το περιβάλλον)

·         Γνωστικές ελλείψεις- φτωχή ακαδημαϊκή απόδοση

·         Σύγχυση για την αιτία και τις συνέπειες της συμπεριφοράς

·         Φτωχή κοινωνική συμμετοχή

·         Δυσκολία σε προσαρμοστικές αντιδράσεις (προσαρμοστική αντίδραση είναι μία κατάλληλη δράση στην οποία ένα άτομο ανταποκρίνεται επιτυχώς σε μία περιβαλλοντική απαίτηση. Η προσαρμοστική αντίδραση απαιτεί καλή αισθητηριακή ολοκλήρωση και διεργασία)π.χ. σίτιση, τουαλέτα και άλλες δεξιότητες καθημερινής ζωής

·         Επαναλαμβανόμενες και πιθανώς αυτοτραυματικές συμπεριφορές και ενδιαφέροντα που περιορίζουν την ικανότητα του παιδιού να μάθει και να συνυπάρξει με συνομήλικους.

 

Ποιες ενδείξεις μας οδηγούν ώστε να επιλέξουμε την Αισθητηριακή Ολοκλήρωση ως θεραπευτική παρέμβαση?

·         Ανικανότητα να διαχειριστεί μια απροσδόκητη ή έντονη αίσθηση

·         Εξαιρετικά υπερευαίσθητη εικόνα

·         Ανασφάλεια στη βαρύτητα (δυσανασχετεί όταν τα πόδια του απομακρύνονται από το έδαφος ή απεχθάνεται το κεφάλι του είναι αναποδογυρισμένο->κωλοτούμπες)

·         Απτική αμυντικότητα (π.χ. αποφεύγει να λερώνεται ή να περπατάει ξυπόλυτο ειδικά στην άμμο ή στο γρασίδι)

·         Ακουστική αμυντικότητα (π.χ. καλύπτει τα αυτιά του με τα χέρια του προκειμένου να προφυλαχθεί από τον ήχο)

·         Δυσκολία στο κινητικό προγραμματισμό ( φτωχή ικανότητα παραγωγής νέων ιδεών για παιχνίδι, ανοργάνωτη εικόνα, δεν ολοκληρώνει ανεξάρτητο ρουτίνες καθημερινής ζωής, φτωχή μίμηση κυρίως γκριμάτσες του στόματος και του προσώπου)

 

Στόχος της Α.Ο. είναι να ενισχύσει την οργάνωση της συμπεριφοράς, να βελτιώσει την ανατροφοδότηση του σώματος, να βοηθήσει το παιδί να δώσει νόημα στην αίσθηση, να παρέχει έδαφος στην πράξη (η ικανότητα κατανόησης, σχεδιασμού και ακολουθίας της σειράς που απαιτείται για μία νέα ή διαφορετική δράση ), να ενθαρρύνει την κοινωνική αλληλεπίδραση και να εντάξει τις αισθητηριακές ανάγκες του παιδιού στην καθημερινότητα.

Αποστολάτου Ιφιγένεια

Εργοθεραπεύτρια